Ngân sách nhà nước là gì, đặc điểm và vai trò của ngân sách nhà nước

Ngân sách nhà nước làm một trong những điều kiện để Nhà nước duy trì việc thực hiện các chức năng,nhiệm vụ của mình. Để hiểu rõ hơn thế nào là ngân sách nhà nước và Ngân sách nhà nước mang những đặc điểm gì, mời bạn đọc cùng tham khảo bài viết dưới đây.

Cơ sở pháp lý

Luật ngân sách nhà nước năm 2002

Ngân sách nhà nước là gì?

Theo quy định tại điều 1 Luật ngân sách nhà nước năm 2002: “Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước trong dự toán đã được cơ quan có thẩm quyền của Nhà nước quyết định và được thực hiện trong một năm để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước”.

Như vậy có thể hiểu, ngân sách của nhà nước xoay quanh các khoản thu vào, chi ra của nhà nước. Tuy nhiên các khoản thu chi đó tất nhiên phải có trong dự toán thu chi và đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định và tiến hành trong thời gian 1 năm để có thể đảm bảo được các chức năng, nhiệm vụ của nhà nước.

Những đặc điểm của ngân sách nhà nước

Thứ nhất, ngân sách nhà nước về bản chất là toàn bộ các khoản thu, chi đã nằm trong dự toán được quyết định bởi cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

Thứ hai, Thời hạn để sử dụng và thực hiện các khoản thu chi này là 1 năm, được tính từ ngày 01 tháng 01 đến ngày 31 tháng 12 năm dương lịch.

Thứ ba: Với mục tiêu nhằm đảm bảo về mặt tài chính để nhà nước có thể thực hiện được các chức năng, nhiệm vụ của mình – đây là mục tiêu cơ bản để xây dựng và thực hiện các khoản thu, chi.

Để điều chỉnh được lĩnh vực này, Luật ngân sách nhà nước ra đời, đây là một đạo luật đặc biệt do Quốc hội thông qua để cho phép Chính Phủ thi hành trong một thời hạn xác định, thường là một năm. Như vậy, khác với hiệu lực không xác định thời hạn của các đạo luật thông thường khác, thời gian có hiệu lực của luật ngân sách được xác định rõ là 1 năm.

Vai trò của ngân sách nhà nước

Ngân sách nhà nước là khâu tài chính tập trung quan trọng nhất, là kế hoạch tài chính cơ bản, tổng hợp của Nhà nước. Nó giữ vai trò chủ đạo trong hệ thống tài chính và có vai trò quyết định sự phát triển của nền KT-XH. Vai trò của Ngân sách nhà nước được xác lập trên cơ sở chức năng và nhiệm vụ cụ thể của nó trong từng giai đoạn cụ thể. Phát huy vai trò của Ngân sách nhà nước như thế nào là thước đo đánh giá hiệu quả điều hành, lãnh đạo của Nhà nước.

Trong nền KTTT định hướng XHCN ở nước ta hiện nay, Ngân sách nhà nước có các vai trò chủ yếu sau:

– Thứ nhất, với chức năng phân phối, ngân sách có vai trò huy động nguồn tài chính để đảm bảo nhu cầu chi tiêu của Nhà nước và thực hiện sự cân đối thu chi tài chính của Nhà nước. Đó là vai trò truyền thống của Ngân sách nhà nước trong mọi mô hình kinh tế. Nó gắn chặt với các chi phí của Nhà nước trong quá trình thực hiện nhiệm vụ của mình.

– Thứ hai, Ngân sách nhà nước là công cụ tài chính của Nhà nước góp phần thúc đẩy sự tăng trưởng của nền kinh tế, điều chỉnh kinh tế vĩ mô. Nhà nước sử dụng Ngân sách nhà nước như là công cụ tài chính để kiềm chế lạm phát, ổn định thị trường, giá cả cũng như giải quyết các nguy cơ tiềm ẩn về bất ổn định KT-XH.

Muốn thực hiện tốt vai trò này Ngân sách nhà nước phải có quy mô đủ lớn để Nhà nước thực hiện các chính sách tài khóa phù hợp (nới lỏng hay thắt chặt) kích thích sản xuất, kích cầu để góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, ổn định xã hội.

– Thứ ba, Ngân sách nhà nước là công cụ tài chính góp phần bù đắp những khiếm khuyết của KTTT, đảm bảo công bằng xã hội, bảo vệ môi trường, thúc đẩy phát triển bền vững. KTTT phân phối nguồn lực theo phương thức riêng của nó, vận hành theo những quy luật riêng của nó.

Tuy nhiên nó cũng có mặt trái là phân hóa giàu nghèo ngày càng tăng trong xã hội, tạo ra sự bất bình đằng trong phân phối thu nhập, tiềm ẩn nguy cơ bất ổn định xã hội. Bên cạnh đó do mục tiêu tối đa hóa lợi nhuận nên các chủ sở hữu nguồn lực thường khai thác tối đa mọi nguồn tài nguyên, môi trường sinh thái bị hủy hoại, nhiều loại hàng hóa và dịch vụ mà xã hội cần nhưng khu vực tư nhân không cung cấp như hàng hóa công cộng.

Do đó nếu để KTTT tự điều chỉnh mà không có vai trò của Nhà nước thì sẽ phát triển thiếu bền vững. Vì vậy Nhà nước sử dụng Ngân sách nhà nước  thông qua công cụ là chính sách thuế khóa và chi tiêu công để phân phối lại thu nhập giữa các tầng lớp dân cư trong xã hội, cung cấp hàng hóa dịch vụ công cho xã hội, chú ý phát triển cân đối giữa các vùng, miền đảm bảo công bằng xã hội, bảo vệ môi trường sinh thái.

Vai trò của ngân sách nhà nước vô cùng quan trọng trong việc điều tiết và quản lý mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Vì vậy, cần phải có sự cân bằng trong thu chi ngân sách.

Trên đây là những chia sẻ của Luật Nhân dân Việt Nam về Ngân sách nhà nước là gì và những đặc điểm của ngân sách nhà nước. Nếu còn những vướng mắc cần giải đáp hãy liên hệ với chúng tôi để được giải đáp nhanh chóng, cập nhật những quy định mới theo quy định pháp luật hiện hành. 

Thông tin liên hệ:

Địa chỉ trụ sở chính: CÔNG TY LUẬT NHÂN DÂN VIỆT NAM

Số 16, ngõ 84 Chùa Láng, phường Láng Thượng, quận Đống Đa, TP Hà Nội

Hotline tư vấn pháp luật miễn phí:

Mobile: 0966.498.666

Tel: 02462.587.666

Email: luatnhandan@gmail.com

Tác giả: Luật sư Nguyễn Anh Văn

Xem thêm:

• Hợp đồng tín dụng là gì, Mẫu hợp đồng tín dụng mới nhất
• Hóa đơn giá trị gia tăng là gì và quy định pháp luật về hóa đơn GTGT
• Phân loại nợ và trích lập dự phòng rủi ro tại ngân hàng